سایش و یا اروژن دندانی چه زمانی اتفاق می افتد
سایش دندان یا اروژن دندانی (DENTAL EROSION) یکی از مشکلاتی است که بسیاری از بیماران برای درمان آن به متخصص دندانپزشکی زیبایی مراجعه می کنند. اروژن دندانی زمانی اتفاق می افتد که مینا و یا عاج دندان به دلیل تماس مستقیم و مداوم با اسید تخریب می شود. در واقع اروژن دندانی به دلیل اسیدهای تولید شده به وسیله باکتری های پوسیدگی زا تولید می شوند. در پوسیدگیهای معمولی دندان تنها قسمتی از دندان را درگیر می شود، که با مراجعه به دندانپزشک می توان آن قسمت از دندان را درمان و بازسازی کرد. اما زمانی که دندان به اروژن مبتلا شود، کل ساختار و بدنه آن درگیر این عارضه می شود. به طوری که عاج دندان بدون پوشش محافظ باقی می ماند.
دندانهای افرادی که به اروژن دندانی مبتلا می شود، به شدت نسبت به غذاهای گرم و سرد حساسیت پیدا می کند. احساس درد شدید دندانی و سرانجام تخریب ساختار دندان از جمله اثرات سوء اروژن دندانی می باشد. ضمن اینكه سایش شیمیایی دندان ها برگشت ناپذیر است و اگر از این روند پیشگیری نشود، دندان به طور کامل از دست می رود.
نقش حفاظتی بزاق دهان
بزاق دهان می تواند از ابتلا به اروژن دندانی پیشگیری کند. به طوری که با رقیق ساختن و یا شستن عوامل ساینده و پوسیدگی زا مانع از تشکیل باکتری های ساینده دندان می شود. همچنین بزاق دهان همانند یك بافر در برابر اسیدهای غذایی و اسید معده عمل می كند و مانع از تخریب دندان در اثر سایش می شود.
بزاق دهان سرشار از فسفات و کلسیم می باشد. زمانی که مینای دندان با مواد اسیدی برخورد می کند، مواد معدنی از مینا (دمینرالیزاسیون) جدا و مینای دندان نرم می شود. این در حالی است که نمك های كلسیم موجود در بزاق به جای مواد معدنی قرار می گیرد و موجب استحکام و دمینرالیزه شدن مینای دندان می شود. در صورتی که فرد به صورت مداوم از مواد غذایی اسیدی استفاده کند، بزاق فرصت كافی برای جایگزین كردن مواد معدنی را از دست می دهد. در نتیجه دندانها در مدت کوتاهی به اروژن مبتلا می شوند.
یکی دیگر از مزایای بزاق دهان برای جلوگیری از ابتلا به اروژن را می توان در برخی پروتئین های بزاق (گلیكوپروتیئن ها) دانست که توسط سطوح دندانی جذب می شوند. بزاق دهان با ایجاد یك لایه نازك میكروسكوپی و شفاف روی دندان ها، مانع از برداشته شدن مواد معدنی از روی مینای دندان می شود. پس از مسواک زدن احساس می شود که دندانها نسبت به مواد گرم و سرد حساسیت بیشتری پیدا کرده است. دلیل این امر برداشته شده لایه مواد معدنی می باشد که موجب تشکیل پلاک می شود.
علت ابتلا به اروژن دندانی
عوامل متعددی در ابتلا به اروژن دندانی نقش دارد که می توان آنها را به دو دسته درونزاد (از داخل بدن) و یا برونزاد (از خارج بدن) تقسیم کرد.
تاثیر عوامل درونزاد در ابتلا به اروژن دندانی
اسید معده به عنوان یکی از عوامل مهم در تخریب دندانها محسوب می شود. این اسید به شکل استفراغ و یا ریفلاكس معده تكرار شونده با دندان ها تماس پیدا می کند. در نتیجه به مرور زمان موجب اروژن دندانی می شود. از سوی دیگر برخی مشکلات تغذیه ای همچون بی اشتهایی عصبی و یا پرخوری عصبی (بولیمیا) كه با استفراغ همراه است، باعث ایجاد اروژن دندان می شود.
عوامل برونزاد ابتلا به اروژن دندانی
مصرف برخی از غذاهای اسیدی به اروژن دندانی کمک می کند. از جمله می توان به سركه، ترشیجات، نوشابه های گازدار و انرژی زا، میوه های تازه (به ویژه مركبات )، آب میوه ها (به ویژه مركبات، آب انگور و آب سیب)، آب نبات ها، ماست (و سایر فرآورده های تخمیری)، ویتامین C جوشان و ... اشاره کرد. این مواد غذای حاوی مقدار زیادی اسید هستند که اثر آنها بر روی دندانها باقی می ماند و به مرور زمان موجب تخریب دندانها می شود. داروهای اسیدی، استفاده از مسواک های زبر و سفت و همچنین قرار گرفتن در محیط کار اسیدی نیز موجب اروژن دندانی می شود.
پیشگیری از اروژن دندانی
- برای پیشگیری از ابتلا به اروژن دندانی باید از مصرف نوشیدنی های اسیدی در طی روز خودداری کرد.
- مصرف آب بلافاصله پس از خوردن غذاهای اسیدی به تمیز شدن دندانها کمک می کند. روش موثر این است که پس از خوردن مواد غذایی اسیدی، سریعا دندانها شسته شوند.
- خمیردندان حاوی فلوراید و مسواک های نرم از ابتلا به اروژن دندانی پیشگیری می کند.
- آدامس های بدون قند، موجب تحریک دهان برای ترشح بزاق می شود. بزاق از سایش دندانها پیشگیری می کند.